Błotniak Łąkowy

Błotniak łąkowy dawniej gnieździł się na terenach podmokłych. Na skutek degradacji (głównie melioracji) tego typu siedlisk zaczął wyprowadzać lęgi w uprawach zbóż oraz na zmeliorowanych łąkach. Rozwój „polnej” populacji błotniaka łąkowego obserwowano w latach 90-tych. Obecnie w niektórych regionach kraju błotniaki łąkowe gniazdują prawie wyłącznie na polach, głównie w uprawach zbóż ozimych (pszenżyto, pszenica, jęczmień) lub rzepaku. Daje to szansę na przetrwanie gatunku w coraz bardziej przekształconym przez człowieka krajobrazie, ale jednocześnie stwarza nowe zagrożenia. Błotniaki późno przystępują do lęgów i okres opuszczania przez pisklęta gniazd (od połowy lipca) może przypadać na czas żniw. O przetrwaniu lęgów w dużej mierze decyduje pogoda. Jeżeli żniwa rozpoczynają się wcześniej, cześć lęgów (późne lub powtarzane) jest nieumyślnie niszczona podczas koszenia (żniw). Lęgi mogą ulec zniszczeniu lub zostać porzucone w wyniku prowadzenia także innych zabiegów agrotechnicznych (np. oprysków). Gniazda zlokalizowanymi na łąkach lub w uprawach lucerny i koniczyny praktycznie zawsze wymagają czynnej ochrony, ponieważ koszenie roślinności odbywa się najczęściej na początku czerwca lub nawet w maju, jeszcze na etapie wysiadywania jaj.                                                                                                                  

Uzasadnienie podjęcia działań ochronnych:

1. Błotniak łąkowy jest objęty w Polsce ochrona gatunkową.
2. Został wymieniony w załączniku I Dyrektywy Ptasiej UE (gatunki wymagające szczególnej ochrony).
3. Jest nielicznym lub bardzo nielicznym ptakiem lęgowym niżu Polski.
4. Krajowa populacja błotniaka łąkowego (ok. 3400 par) stanowi ok 20% populacji gatunku w UE i jest trzecią pod względem wielkości po Hiszpanii i Francji. 
5. Dane Monitoringu Ptaków Drapieżnych z lat 2007-2016 wskazują na wyraźny spadek indeksu liczebności błotniaka łąkowego w Polsce. Zmniejszenie liczebności gatunku notuje się także we Francji, Hiszpanii oraz na zimowiskach w Afryce.
6. W większości krajów europejskich błotniak łąkowy jest gatunkiem zagrożonym, znajduje się w Krajowych Czerwonych Księgach Zwierząt w: Niemczech, Holandii, Danii, Francji, Hiszpanii, Czechach.
7. Lęgi zlokalizowane w uprawach zbóż, rzepaku, lucerny oraz na łąkach są często zagrożone i wymagają czynnej ochrony. 
8. Czynna ochrona lęgów błotniaka łąkowego jest skuteczna. Współpraca ornitologów z rolnikami przynosi dobre rezultaty. 
9. Czynna ochrona błotniaka łąkowego jest realizowana od wielu lat w Holandii, Niemczech, Danii, Francji, Hiszpanii, Słowacji i Czechach.

Fundamentem projektu jest współpraca z rolnikami. Naszym celem jest przekonanie społeczności wiejskiej o pożytecznej roli błotniaka łąkowego w agrocenozach oraz potrzebie jego aktywnej ochrony. Nieodłącznym elementem naszych działań jest również propagowanie ochrony błotniaka łąkowego w mediach (głównie w prasie). 

Najskuteczniejszą metodą czynnej ochrony lęgów (stosowaną od wielu lat w krajach Europy Zachodniej) jest ich zabezpieczanie za pomocą ogrodzeń z siatki. Zastosowanie ogrodzeń  eliminuje przypadki zabijania piskląt w czasie żniw (w czasie koszenia pisklęta pozostają bezpieczne w gnieździe) oraz ogranicza straty powodowane przez drapieżniki naziemne. Sukces lęgowy w gniazdach, objętych czynną ochroną jest znacznie wyższy niż w gniazdach nie chronionych i sięga ponad 90%. 

Program ochrony błotniaka łąkowego został zainicjowany przez Towarzystwo Przyrodnicze „Bocian” w roku 2005 i obecnie jest nadzorowany w kilku regionach kraju, głównie w woj. mazowieckim. Intensywność oraz obszar działania zależy w dużej mierze od możliwości finansowych (pozyskanych dotacji celowych) oraz od liczby osób, które w danym roku mogą poświęcić swój czas, a nie rzadko także środki. Znacząca część naszych działań jest realizowana dzięki pomocy (nieodpłatna praca) wolontariuszy (podobnie jak w Hiszpanii, Francji i Holandii). Długoterminowym celem jest rozwój w Polsce (zwłaszcza w regionach o największej koncentracji par lęgowych - patrz mapa cenzus "sieci błotniakowej", tj. sieci osób, formalnych i nieformalnych grup roboczych, organizacji i instytucji zainteresowanych i zaangażowanych w czynną ochronę i badania błotniaka łąkowego. Każdą osobę, zainteresowaną ochroną błotniaków zapraszamy do współpracy i kontaktu z nami!

W latach 2013-2015 realizowaliśmy projekt POIS.05.01.00-00-381/12 pt. "Ochrona błotniaka łąkowego w Polsce", który był współfinansowany w 85% przez Unię Europejska ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko oraz 10% przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Pozostałe 5% kosztów pokrywane było z dotacji Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, środków własnych Towarzystwo oraz pracy wolontariuszy (ponad 15 osób). 

W latach 2017-2020 realizowaliśmy projekt POIiS.02.04.00-00-0018/16 pt. "Realizacja Krajowego Planu Ochrony Błotniaka Łąkowego - etap I", który był kontynuacją i rozwinięciem działań realizowanych w ramach pierwszego projektu współfinansowanego ze środków POIiŚ UE. Głównym celem projektu była realizacja zatwierdzonego przez GDOŚ Krajowego Planu Ochrony oraz dalszy rozwój "sieci błotniakowej". Więcej o projekcie POIiŚ oraz jego rezultatach można przeczytać na stronie http://www.bocian.org.pl/blotniak

W latach 2021-2024 Towarzystwo Przyrodnicze "Bocian" realizuje projekt pt. "Realizacja Krajowego Programu Ochrony Błotniaka Łąkowego", który jest współfinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 i budżetu państwa oraz środków własnych beneficjenta, w tym dotacji  WFOŚiGW w Lublinie (2021 r.) i WFOŚiGW w Warszawie (2023 r.) na uzupełnienie wkładu własnego beneficjenta w projekcie. Więcej o projekcie na stronie http://www.bocian.org.pl/blotniakEOG

Program, w ramach którego realizowano projekt: MF EOG i NMF 2014-2021 Środowisko, Energia i Zmiany klimatu

Umowa nr: MFEOG.07.02.03-50-0030/21-00

Data podpisania umowy: 09.11.2021

Zadania:

1. Czynna ochrona lęgów błotniaka łąkowego na obszarach (16 powiatów) o dużej koncentracji par lęgowych.
2. Promocja ochrony błotniaka łąkowego wśród rolników oraz osób zainteresowanych ochroną przyrody.

Dofinansowanie na uzupełnienie wkładu własnego beneficjenta w roku 2021

Zadanie pt. "Realizacja Krajowego Programu Ochrony Błotniaka Łąkowego w województwie lubelskim" dofinansowano przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie, w kwocie 49 950,00 zł